نام سوره ها را خداوند انتخاب کرده یا پیامبر؟
با توجه به آموزه های اسلامی اعم از قرآن و روایات به طور قطع می توان گفت که تقسیم بندی قرآن به سوره ها در زمان پیامبر اسلام (ص) انجام شده... با در نظر گرفتن احادیث وارده توسط پیامبر اسلام (ص) که در آن ثواب هایی برای قرائت بسیاری از سوره ها (به نام آن سوره ها) نقل شده، روشن می شود که اسامی بسیاری از سوره ها در زمان خود پیامبر و توسط آن حضرت انتخاب شده است.
از آن جایی که پیامبر اسلام (ص) هرگز از روى هواى نفس سخن نمىگوید! آنچه مىگوید چیزى جز وحى که بر او نازل شده نیست! بنابر این اسناد نام گذاری این سوره ها به خداوند نیز نسبت صحیحی است.
برای تبیین بهتر مسئله، بحث را در دو بخش پی می گیریم.
الف) زمان تقسیم قرآن به سوره ها
با توجه به آموزه های اسلامی اعم از قرآن و روایات به طور قطع می توان گفت که تقسیم بندی قرآن به سوره ها در زمان پیامبر اسلام (ص) انجام شده که می توان ادلۀ فراوانی بر این اقامه نمود؛ به عنوان نمونه خداوند پیرامون تحدّی با مشرکان می فرماید: آنها مىگویند: «او به دروغ این (قرآن) را (به خدا) نسبت داده (و ساختگى است)!» بگو: «اگر راست مىگویید، شما هم ده سوره ساختگى همانند این قرآن بیاورید و تمام کسانى را که مىتوانید- غیر از خدا- (براى این کار) دعوت کنید!.[1]
روشن است این که خداوند از آنان می خواهد ده سوره مثل قرآن بیاورند به طور طبیعی نخست قرآن باید به سوره هایی تقسیم شده و سوره هایی داشته باشد تا این گونه تحدّی نماید؛ زیرا در صورتی که به سوره ها تقسیم نشده بود چنین درخواستی بی معنا تلّقی می شده و از سوی مشرکان نیز مورد اعتراض قرار می گرفت.
ب) نام گذاری سوره ها توسط چه کسی انجام شد؟
با در نظر گرفتن احادیث وارده توسط پیامبر اسلام (ص) که در آن ثواب هایی برای قرائت بسیاری از سوره ها (به نام آن سوره ها) نقل شده، روشن می شود که اسامی بسیاری از سوره ها در زمان خود پیامبر و توسط آن حضرت انتخاب شده است.
به عنوان نمونه به چند روایت اشاره می کنیم.
أ. ابى بن کعب از پیامبر (ص) نقل کرده که آن حضرت فرمود: هر کس سورۀ آل عمران را بخواند در مقابل هر آیه آن، امانى در سر پل جهنم به او داده مىشود.
ب. بریده نقل مىکند که پیامبر (ص) فرمود: سوره بقره و سوره آل عمران را یاد بگیرید که این دو سوره همچون دو غنچه هستند و آنها در روز قیامت بر سر خواننده خود سایه مىاندازند.[2]
ج. عقبة بن عامر از پیامبر (ص) روایت کرده که حضرت فرمود: بر من آیاتى نازل شده که نظیر آنها نازل نشده است و آن معوّذتین است.[3]
از آن جایی که پیامبر اسلام (ص) هرگز از روى هواى نفس سخن نمىگوید! آنچه مىگوید چیزى جز وحى که بر او نازل شده نیست![4] بنابر این اسناد نام گذاری این سوره ها به خداوند نیز نسبت صحیحی است.
گفتنی است با توجه به این که برخی از سوره ها اسامی متعدّدی دارند این احتمال نیز وجود دارد که برخی از این اسم ها توسط برخی از راویان و یا مفسران و ... انتخاب شده باشند.
.[1] هود، 13.
[2]. جعفرى، یعقوب، کوثر، ج 2، ص 57، بی جا، بی تا.
[3]. طبرسى، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج 4، ص 563، انتشارات دانشگاه تهران و مدیریت حوزه علمیه قم، چاپ اول، تهران، 1377 ش.
[4]. نجم، 3 و 4.
