تفسیر آیه تطهیر بر اساس تفسیر المیزان

سوره احزاب آیه 33

اعوذ بالله من الشیطان رجیم

وَ قَرْنَ فی بُیُوتِکُنَّ وَ لا تَبرَّجْنَ تَبرُّجَ الْجَهِلِیَّةِ الأُولیوَ أَقِمْنَ الصلَوةَ وَ ءَاتِینَ الزَّکوةَ وَ أَطِعْنَ اللَّهَ وَ رَسولَهُإِنَّمَا یُرِیدُ اللَّهُ لِیُذْهِب عَنکمُ الرِّجْس أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطهِّرَکمْ تَطهِیراً(33)

صدق الله العلی العظیم

ترجمه آیه :
و در خانه های خود بنشینید ، و چون زنان جاهلیت نخست خود نمایی نکنید ، و نماز بپا دارید ، و زکات دهید ، و خدا و رسولش را اطاعت کنید ، خدا جز این منظور ندارد که پلیدی را از شما اهل بیت ببرد ، و آن طور که خود می‏داند پاکتان کند ( 33) .

بیان آیه :

و قرن فی بیوتکن و لا تبرجن تبرج الجاهلیة الاولی ... و اطعن الله و رسوله کلمه قرن امر از ماده قر است ، که به معنای پا بر جا شدن است ، و اصل این کلمه اقررن بوده ، که یکی از دو تا راء آن حذف شده است ، ممکن هم هست از ماده قار ، یقار به معنای اجتماع ، و کنایه از ثابت ماندن در خانه ‏ها باشد ، و مراد این باشد که ای زنان پیغمبر ! از خانه ‏های خود بیرون نیایید .

و کلمه تبرج به معنای ظاهر شدن در برابر مردم است ، همان طور که برج قلعه برای همه هویدا است ، و کلمه جاهلیة اولی به معنای جاهلیت قبل از بعثت است ، پس در نتیجه مراد از آن ، جاهلیت قدیم است ، و اینکه بعضی گفته‏اند مراد از آن دوران هشتصدساله ما بین آدم و نوح است ، و یا گفته ‏اند : زمان داوود و سلیمان است ، و یا گفتار آنانکه گفته ‏اند زمان ولادت ابراهیم است ، و یا گفتار آنانکه گفته اند زمان فترت بین عیسی و محمد ( صلوات الله علیهما ) است ، اقوالی است بدون دلیل .

و اقمن الصلوة و اتین الزکوة و اطعن الله و رسوله - این آیه دستور می‏دهد که اوامر دینی را امتثال کنند ، و اگر از بین همه اوامر فقط نماز و زکات را ذکر نمود ، برای این است که این دو دستور رکن عبادت ، و معاملات است ، و بعد از ذکر این دو به طور جامع فرمود : و خدا و رسولش را اطاعت کنید .

و طاعت خدا عبارت است از امتثال تکالیف شرعی او ، و اطاعت رسولش به این است که آنچه با ولایتی که دارد امر و نهی می‏کند ، امتثال شود ، چون امر و نهی او نیز از ناحیه خدا جعل شده ، خدا او را به حکم النبی اولی بالمؤمنین من انفسهم ولی مؤمنین کرده ، و فرمان او را فرمان خود خوانده .

انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا کلمه انما در آیه انحصار خواست خدا را می‏رساند ، و می ‏فهماند که خدا خواسته که رجس و پلیدی را تنها از اهل بیت دور کند ، و به آنان عصمت دهد ، و کلمه اهل البیت چه اینکه صرفا برای اختصاص باشد ، تا غیر از اهل خانه داخل در حکم نشوند ، و چه اینکه این کلمه نوعی مدح باشد ، و چه اینکه نداء ، و به معنای ای اهل بیت بوده باشد ، علی ای حال دلالت دارد بر اینکه دور کردن رجس و پلیدی از آنان ، و تطهیرشان ، مساله‏ای است مختص به آنان ، و کسانی که مخاطب در کلمه عنکم - از شما هستند .

بنابر این در آیه شریفه در حقیقت دو قصر و انحصار بکار رفته ، یکی انحصار اراده و خواست خدا در بردن و دور کردن پلیدی و تطهیر اهل بیت ، دوم انحصار این عصمت و دوری از پلیدی در اهل بیت .

حال باید دید اهل بیت چه کسانی هستند ؟

بطور مسلم فقط زنان آن جناب اهل بیت او نیستند ، برای اینکه هیچگاه صحیح نیست ضمیر مردان را به زنان ارجاع داد ، و به زنان گفت عنکم - از شما بلکه اگر فقط همسران اهل بیت بودند ، باید می‏فرمود : عنکن ، بنابر این ، یا باید گفت مخاطب همسران پیامبر و دیگران هستند همچنان که بعضی دیگر گفته‏اند : مراد از اهل البیت ، اهل بیت الحرام است ، که در آیه ان اولیاؤه الا المتقون آنان را متقی خوانده ، و بعضی دیگر گفته‏اند : مراد اهل مسجد رسول خدا (ص‏) است ، و بعضی گفته‏اند : همه آن کسانی است که در عرف جزو خاندان آن جناب به شمار می‏روند ، چه همسرانش ، و چه خویشاوندان و نزدیکانش ، یعنی آل عباس ، آل عقیل ، آل جعفر ، و آل علی ، و بعضی دیگر گفته‏اند : مراد خود رسول خدا (ص) و همسران اوست ، و شاید آنچه به عکرمه و عروه نسبت داده ‏اند همین باشد ، چون آنها گفته ‏اند : مراد تنها و تنها همسران رسول خدا (ص) است .

تا اینکه مخاطب همچنانکه بعضی دیگر گفته ‏اند : غیر از همسران آن جناب هستند و خطاب در عنکم - از شما متوجه اقربای رسول خدا (ص‏) است ، یعنی آل عباس ، آل علی ، آل عقیل ، و آل جعفر .

و به هر حال ، مراد از بردن رجس و تطهیر اهل بیت تنها همان تقوای دینی ، و اجتناب از نواهی ، و امتثال اوامر است ، و بنابر این معنای آیه این است که خدای تعالی از این تکالیف دینی که متوجه شما کرده سودی نمی‏برد ، و نمی‏خواهد سود ببرد ، بلکه می‏خواهد شما را پاک کند ، و پلیدی را از شما دور سازد ، و بنابر این آیه شریفه در حد آیه ما یرید الله لیجعل علیکم من حرج و لکن یرید لیطهرکم و لیتم نعمته علیکم می‏باشد ، و اگر معنا این باشد ، آن وقت آیه شریفه ، با هیچ یک از چند معنایی که گذشت نمی‏سازد ، چون این معنا با اختصاص آیه به اهل بیت منافات دارد ، زیرا خدا این گونه تطهیر را برای عموم مسلمانان و مکلفین باحکام دین می‏خواهد ، نه برای خصوص اهل بیت ، و حال آنکه گفتیم آیه شریفه دو انحصار را می‏رساند ، که انحصار دوم تطهیر اهل بیت است .

و اگر بگویی مراد از بردن رجس ، و تطهیر کردن ، همانا تقوای شدید و کامل است ، و معنای آیه این است که این تشدیدی که در تکالیف متوجه شما کردیم ، و در برابر اجر دو چندان هم وعده ‏تان دادیم ، برای این نیست که خود ما از آن سودی ببریم ، بلکه برای این است که می‏خواهیم پلیدی را دور نموده و تطهیرتان کنیم .

و در این معنا هم اختصاص رعایت شده ، و هم عمومیت خطاب به همسران رسول خدا (ص‏) و به دیگران ، چیزی که هست در اول ، خطاب را متوجه خصوص همسران آن جناب نمود ، و در آخر یعنی در کلمه عنکم متوجه عموم . لیکن این حرف هم صحیح نیست ، برای اینکه در آخر ، خطاب متوجه غیر از ایشان شده ، و اگر بگویی خطاب متوجه همه است چه همسران و چه غیر آنان ، می‏گوییم : این نیز باطل است ، برای اینکه غیر از همسران شریک در تشدید تکلیف نبودند ، و اجر دو چندان هم ندارند ، و معنا ندارد خدای تعالی بفرماید : اگر به شما همسران رسول خدا (ص‏) تکالیف دشوارتری کردیم ، برای این است که خواستیم عموم مسلمانان و شما را پاک نموده و پلیدی را از همه دور کنیم .

خواهی گفت : چرا جایز نباشد که خطاب متوجه همسران رسول خدا (ص‏) و خود رسول خدا (ص) باشد ، با اینکه تکلیف خود رسول خدا (ص‏) هم مانند تکالیف همسرانش شدید است ؟ در پاسخ می‏گوییم : نباید همسران آن جناب را با خود آن جناب مقایسه کرد ، چون آن جناب مؤید به داشتن عصمت خدایی است ، و این موهبتی است که با عمل و اکتساب به دست نمی‏آید ، تا بفرماید تکلیف تو را تشدید کردیم ، و اجرت را مضاعف نمودیم ، تا پاکت کنیم ، چون معنای این حرف این است که تشدید تکلیف ، و دو چندان کردن اجر مقدمه و یا سبب است برای بدست آمدن عصمت ، و به همین جهت هیچ یک از مفسرین این احتمال را نداده ‏اند که خطاب متوجه رسول خدا (ص‏) و همسرانش باشد و بس .

و اگر ما آن را جزو اقوال ذکر کردیم ، به عنوان این است که این هم یک احتمال است ، و خواستیم با ایراد این احتمال نظریه آن مفسرینی که گفته ‏اند : مراد خصوص همسران آن جناب است تصحیح کنیم ، نه اینکه بگوییم : کسی از مفسرین این احتمال را هم داده .

و اگر مراد بردن رجس و پاک کردن ، به اراده خدا باشد ، و در نتیجه مراد این باشد که خدا می‏خواهد به طور مطلق ، و بدون هیچ قیدی شما را تطهیر کند ، نه از راه توجیه تکالیف ، و نه از راه تکلیف شدید ، بلکه اراده مطلقه‏ای است از خدا که شما پاک و از پلیدیها دور باشید ، چون اهل بیت پیغمبرید ، در این صورت معنای آیه منافی با آن شرطی است که کرامت آنان مشروط بدان شد ، و آن عبارت بود از تقوی ، حال چه اینکه مراد از اراده ، اراده تشریعی باشد ، و چه تکوینی ، هر یک باشد با شرط نمی‏سازد ، پس معلوم می‏شود اراده مطلقه نیست .

با این بیانی که گذشت آن روایاتی که در شان نزول آیه وارد شده تایید می‏شود ، چه در آن روایت آمده که آیه شریفه در شان رسول خدا (ص‏) و علی و فاطمه و حسن و حسین (علیهماالسلام‏) نازل شده است ، و احدی در این فضیلت با آنان شرکت ندارد . و این روایات بسیار زیاد ، و بیش از هفتاد حدیث است ، که بیشتر آنها از طرق اهل سنت است ، و اهل سنت آنها را از طرق بسیاری ، از ام سلمه ، عایشه ، ابی سعید خدری ، سعد ، وائلة بن الاسقع ، ابی الحمراء ، ابن عباس ، ثوبان غلام آزاد شده رسول خدا (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) عبد الله بن جعفر ، علی ، و حسن بن علی (علیهماالسلام‏) که تقریبا از چهل طریق نقل کرده‏اند . و شیعه آن را از حضرت علی ، امام سجاد ، امام باقر ، امام صادق و امام رضا (علیه‏السلام‏) ، و از ام سلمه ، ابی ذر ، ابی لیلی ، ابی الاسود دؤلی ، عمرو بن میمون اودی ، و سعد بن ابی وقاص ، بیش از سی طریق نقل کرده‏اند .

حال اگر کسی بگوید : این روایات بیش از این دلالت ندارد که علی و فاطمه و حسنین (علیهم‏السلام‏) نیز مشمول آیه هستند ، و این منافات ندارد با اینکه همسران رسول خدا نیز مشمول آن باشند ، چون آیه شریفه در سیاق خطاب به آنان قرار گرفته .

در پاسخ می‏گوییم : بسیاری از این روایات و بخصوص آنچه از ام سلمه - که آیه در خانه او نازل شده - روایت شده است ، تصریح دارد بر اینکه آیه مخصوص همان پنج تن است ، و شامل همسران رسول خدا (ص‏) نیست ، که ان شاء الله روایات مزبور که بعضی از آنها دارای سندی صحیح هستند ، از نظر خواننده خواهد گذشت . و اگر کسی بگوید : آن روایات باید به خاطر ناسازگاری‏اش با صریح قرآن طرح شود ، چون روایت هر قدر هم صحیح باشد ، وقتی پذیرفته است که با نص صریح قرآن منافات نداشته باشد ، و روایات مذکور مخالف قرآن است ، برای اینکه آیه مورد بحث دنبال آیاتی قرار دارد که خطاب در همه آنها به همسران رسول خدا (ص‏) است ، پس باید خطاب در این آیه نیز به ایشان باشد .

در پاسخ می‏گوییم : همه حرفها در همین است ، که آیا آیه مورد بحث متصل به آن آیات ، و تتمه آنها است یا نه ؟ چون روایاتی که بدان اشاره شد ، همین را منکر است ، و می‏فرماید آیه مورد بحث به تنهایی ، و در یک واقعه جداگانه نازل شده ، و حتی در بین این هفتاد روایت ، یک روایت هم وجود ندارد ، که بگوید آیه شریفه دنبال آیات مربوط به همسران رسول خدا (ص‏) نازل شده ، و حتی احدی هم از مفسرین این حرف رانزده‏اند ، حتی آنها هم که گفته‏اند آیه مورد بحث مخصوص همسران رسول خدا (ص‏) است ، مانند عکرمه و عروه ، نگفته‏اند که : آیه در ضمن آیات نازل شده . پس آیه مورد بحث از جهت نزول جزو آیات مربوط به همسران رسول خدا (ص‏) و متصل به آن نیست ، حال یا این است که به دستور رسول خدا (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) دنبال آن آیات قرارش داده‏اند ، و یا بعد از رحلت رسول خدا(ص‏) اصحاب در هنگام تالیف آیات قرآنی در آنجا نوشته ‏اند ، مؤید این احتمال این است که اگر آیه مورد بحث که در حال حاضر جزو آیه و قرن فی بیوتکن است ، از آن حذف شود ، و فرض کنیم که اصلا جزو آن نیست ، آیه مزبور با آیه بعدش که می‏فرماید : و اذکرن کمال اتصال و انسجام را دارد ، و اتصالش بهم نمی‏خورد .

پس معلوم می‏شود جمله مورد بحث نسبت به آیه قبل و بعدش نظیر آیه الیوم یئس الذین کفروا است که در وسط آیاتی قرار گرفته که آنچه خوردنش حرام است می‏شمارد ، که در جلد پنجم این کتاب در سوره مائده گفتیم که : چرا آیه مزبور در وسط آن آیات قرار گرفته ، و این بی نظمی از کجا ناشی شده است .

بنابر آنچه گفته شد ، کلمه اهل البیت در عرف قرآن اسم خاص است که هر جا ذکر شود ، منظور از آن ، این پنج تن هستند ، یعنی رسول خدا(ص‏) و علی و فاطمه و حسنین (علیهم‏السلام‏) ، و بر هیچ کس دیگر اطلاق نمی‏شود ، هر چند که از خویشاوندان و اقربای آن جناب باشد ، البته این معنا ، معنایی است که قرآن کریم لفظ مذکور را بدان اختصاص داده ، و گر نه به حسب عرف عام ، کلمه مزبور بر خویشاوندان نیز اطلاق می‏شود .

کلمه رجس - به کسره را ، و سکون جیم - صفتی است از ماده رجاست ، یعنی پلیدی ، و قذارت، و پلیدی و قذارت هیاتی است در نفس آدمی ، که آدمی را وادار به اجتناب و نفرت می‏نماید ، و نیز هیاتی است در ظاهر موجود پلید ، که باز آدمی از آن نفرت می‏نماید اولی مانند پلیدی رذائل ، دومی مانند پلیدی خوک ، همچنان که قرآن کریم این لفظ را در هر دو معنا اطلاق کرده ، در باره پلیدی ظاهری فرموده : او لحم خنزیر فانه رجس و هم در پلیدیهای معنوی ، مانند شرک و کفر و اعمال ناشایست به کار برده و فرموده : و اما الذین فی قلوبهم مرض فزادتهم رجسا الی رجسهم و ماتوا و هم کافرون ، و نیز فرموده : و من یرد ان یضله یجعل صدره ضیقا حرجا کانما یصعد فی السماء کذلک یجعل الله الرجس علی الذین لا یؤمنون .

و این کلمه به هر معنا که باشد نسبت به انسان عبارت است از ادراکی نفسانی ، و اثری شعوری ، که از علاقه و بستگی قلب به اعتقادی باطل ، یا عملی زشت حاصل می‏شود ، وقتی می‏گوییم ( انسان پلید ، یعنی انسانی که به خاطر دل بستگی به عقاید باطل ، یا عمل باطل دلش دچار پلیدی شده است) .

و با در نظر گرفتن اینکه کلمه رجس در آیه شریفه الف و لام دارد ، که جنس را می‏رساند ، معنایش این می‏شود که خدا می‏خواهد تمامی انواع پلیدیها ، و هیاتهای خبیثه ، و رذیله، را از نفس شما ببرد ، هیاتهایی که اعتقاد حق ، و عمل حق را از انسان می‏گیرد ، و چنین ازاله‏ای با عصمت الهی منطبق می‏شود ، و آن عبارت است از صورت علمیه‏ای در نفس که انسان را از هر باطلی ، چه عقاید و چه اعمال حفظ می‏کند ، پس آیه شریفه یکی از ادله عصمت اهل بیت است .

برای اینکه قبلا گفتیم اگر مراد از آیه ، چنین معنایی نباشد ، بلکه مراد از آن تقوی و یا تشدید در تکالیف باشد ، دیگر اختصاصی به اهل بیت نخواهد داشت ، خدا از همه بندگانش تقوی می‏خواهد ، نه تنها از اهل بیت ، و نیز گفتیم که یکی از اهل بیت خود رسول خدا (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) است ، و با اینکه آن جناب معصوم است ، دیگر معنا ندارد که خدا از او تقوی بخواهد .

پس چاره‏ای جز این نیست که آیه شریفه را حمل بر عصمت اهل بیت کنیم ، و بگوییم : مراد از بردن رجس ، عصمت از اعتقاد و عمل باطل است ، و مراد از تطهیر در جمله یطهرکم تطهیرا که با مصدر تطهیر تاکید شده ، زایل ساختن اثر رجس به وسیله وارد کردن مقابل آن است ، و آن عبارت است از اعتقاد به حق ، پس تطهیر اهل بیت عبارت شد ، از اینکه ایشان را مجهز به ادراک حق کند ، حق در اعتقاد ، و حق در عمل ، و آن وقت مراد از اراده این معنا ، ( خدا می‏خواهد چنین کند ) ، نیز اراده تکوینی می‏شود ، چون قبلا هم گفتیم اراده تشریعی را که منشا تکالیف دینی و منشا متوجه ساختن آن تکالیف به مکلفین است ، اصلا با این مقام سازگار نیست ، ( چون گفتیم اراده تشریعی را نسبت به تمام مردم دارد نه تنها نسبت به اهل بیت ) .

پس معنای آیه این شد که خدای سبحان مستمرا و دائما اراده دارد شما را به این موهبت یعنی موهبت عصمت اختصاص دهد به این طریق که اعتقاد باطل و اثر عمل زشت را از شما اهل بیت ببرد ، و در جای آن عصمتی بیاورد که حتی اثری از آن اعتقاد باطل و عمل زشت در دلهایتان باقی نگذارد .

بحث روایتی :

و در الدر المنثور است که طبرانی از ام سلمه روایت کرده که گفت : رسول خدا (ص‏) به فاطمه فرمود : همسرت و دو پسرانت را نزدم حاضر کن ، فاطمه ایشان را به خانه ما آورد ، پس رسول خدا (صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏) عبایی بافت فدک بر سر ایشان انداخت ، و دست خود را روی سر همگی آنان گذاشت ، و گفت : بار الها ! اینهایند اهل محمد ، - و در نقلی دیگر آمده اینهایند آل محمد - پس صلوات و برکات خود را بر آل محمد قرار ده ، همانطور که بر آل ابراهیم قرار دادی ، و تو حمید و مجیدی ، ام سلمه می‏گوید : پس من عبا را بلند کردم که من نیز جزو آنان باشم ، رسول خدا (صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏) عبا را از دستم کشید ، و فرمود : تو عاقبت بخیر هستی .

مؤلف : این روایت را صاحب غایة المرام هم از عبد الله بن احمد بن حنبل ، از پدرش احمد ، و او به سند خود از ام سلمه نقل کرده است .

و در الدر المنثور است که ابن مردویه ، از ام سلمه روایت کرده که گفت : آیه انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا در خانه من نازل شد ، و در خانه هفت نفر بودند ، جبرئیل ، میکائیل ، علی ، فاطمه ، حسن ، و حسین ، و من که دم در ایستاده بودم ، عرضهداشتم : یا رسول الله (صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏) آیا من از اهل بیت نیستم ؟ فرمود تو عاقبت بخیری ، تو از همسران پیغمبری .

باز در همان کتاب است که ابن جریر ، و ابن منذر ، و ابن ابی حاتم ، و طبرانی ، و ابن مردویه همگی از ام سلمه همسر رسول خدا (صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏) روایت کرده‏اند که رسول خدا (صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏) در خانه او عبایی بافت خیبر به روی خود کشیده ، و خوابیده بود ، که فاطمه از در درآمد ، در حالی که ظرفی غذا با خود آورده بود ، رسول خدا فرمود : همسرت و دو پسرانت حسن و حسین را صدا بزن ، فاطمه برگشت و ایشان را با خود بیاورد ، در همان بین که داشتند آن غذا را می‏خوردند این آیه نازل شد : انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا .

پس رسول خدا (صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏) زیادی جامه‏ای که داشت بر سر آنان کشید ، آن گاه دست خود را از زیر کسا بیرون آورد ، به آسمان اشاره کرد ، و عرضه داشت : بار الها اینها اهل بیت من ، و خاصگان من هستند ، پس پلیدی را از ایشان ببر ، و تطهیرشان کن ، و این کلام را سه بار تکرار کرد .

ام سلمه می‏گوید : من سر خود را در زیر جامه بردم ، و عرضه داشتم : یا رسول الله (صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏) منهم با شمایم ، حضرت دو بار فرمود : تو عاقبت بخیری .

مؤلف : این حدیث را صاحب غایة المرام از عبد الله پسر احمد بن حنبل ، به سه طریق از ام سلمه نقل کرده ، و همچنین تفسیر ثعلبی نیز آن را روایت کرده است .

و در همان کتاب است که ابن مردویه ، و خطیب ، از ابی سعید خدری روایت کرده که گفت : روزی که نوبت ام سلمه بود ، و رسول خدا (صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏)در خانه او قرار داشت ، جبرئیل بر آن جناب نازل شد ، و آیه انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا را نازل کرد ، ابی سعید سپس می‏گوید : رسول خدا (صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏) حسن و حسین و علی و فاطمه را خواست ، بعد از آنکه نزدش حاضر شدند ، ایشان را به خود چسبانید ، و جامه‏ای رویشان افکند ، و این در حالی بود که ام سلمه در پشت پرده قرار داشت ، آن گاه گفت : بار الها اینان اهل بیت منند ، پروردگارا پلیدی را از ایشان ببر ، و آن طور که خودت می‏دانی پاکشان کن ، ام سلمه گفت : ای پیغمبر خدا ! آیا من نیز با ایشان هستم ؟ حضرت فرمود : تو جای خود داری ، و عاقبتت بخیر است .

باز در آن کتاب آمده که ابن جریر ، و ابن ابی حاتم ، و طبرانی ، از ابی سعید خدری روایت کرده که گفت : رسول خدا (صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏) فرمود : آیه انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا در باره پنج نفر نازل شد ، من ، علی ، فاطمه ، حسن و حسین .

مؤلف : این روایت را صاحب غایة المرام نیز از تفسیر ثعلبی نقل کرده .

و نیز در آن کتاب آمده که ترمذی ( وی حدیث را صحیح دانسته ) ، و ابن جریر ، ابن منذر ، و حاکم ( وی نیز حدیث را صحیح دانسته ) ، و ابن مردویه ، و بیهقی ، در سنن خود ، از چند طریق از ام سلمه روایت کرده‏اند که گفت آیه انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت در خانه من نازل شد ، و آن روز در خانه من فاطمه ، علی ، حسن و حسین ، بودند ، که رسول خدا (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) ایشان را با عبایی پوشانید آن گاه گفت : خدایا اینهایند اهل بیت من ، پس پلیدی را از ایشان ببر ، و پاکشان گردان . و در غایة المرام از حمیدی روایت کرده که گفت : شصت و چهارمین حدیث متفق علیه از احادیث بخاری و مسلم ، از مسند عایشه ، از مصعب بن شیبه ، از صفیه دختر شیبه ، از عایشه این حدیث است که گفت : روزی صبح رسول خدا (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) از اطاق بیرون شد در حالی که بر تن خود مرط مرحل از مو و رنگ سیاه داشت ، در این هنگام حسن بن

علی (علیه‏السلام‏) وارد شد ، رسول خدا (صلی‏الله‏علیه‏وآله‏وسلّم‏) او را داخل جامه برد ، پس از او حسین آمد ، او را هم داخل کرد ، سپس فاطمه آمد ، او را هم درون برد ، در آخر علی آمد ، او را نیز داخل برد ، آنگاه فرمود : انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا .

مؤلف : این حدیث به طرق مختلفه از عایشه روایت شده .

و در الدر المنثور است که ابن مردویه ، از ابی سعیدخدری روایت کرده که گفت : چون علی (علیه‏السلام‏) با فاطمه ازدواج کرد ، چهل روز صبح رسول خدا(صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏) به در خانه او آمد ، و گفت ، سلام بر شما اهل بیت ، و رحمت خدا و برکات او ، وقت نماز است ، خدا رحمتتان کند ، انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا من در جنگم ، با کسی که با شما بجنگد ، و آشتی و دوستم با کسی که با شما آشتی و دوست باشد .

و نیز در همان کتاب است که ابن مردویه از ابن عباس روایت کرده که گفت : ما نه ماه همه روزه شاهد این جریان بودیم ، که رسول خدا (صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏) هنگام هر نمازی به در خانه فاطمه آمد ، و گفت : سلام بر شما اهل بیت و رحمت خدا و برکات او انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا .

مؤلف : و نیز این روایت را الدر المنثور از طبرانی ، از ابی الحمراء نقل کرده ، اما به این عبارت که گفت : من شش ماه تمام رسول خدا (صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏) را دیدم که به در خانه علی و فاطمه می‏آمد ، و می‏گفت : انما یرید الله ... .

و نیز از ابن جریر ، و ابن مردویه ، از ابی الحمراء نقل کرده که چنین گفت : من از رسول خدا (صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏) حفظ کردم ، درست هشت ماه در مدینه بر آن جناب گذشت ، که حتی یک روز برای نماز صبح بیرون نشد مگر آنکه به در خانه علی می‏آمد ، و دست خود را بر دو طرف در می‏گذاشت ، و سپس می‏گفت : نماز نماز انما یرید الله لیذهب ... .

و نیز همین روایت را از ابن ابی شیبه ، احمد و ترمذی ، ( وی حدیث را حسن شمرد ) ، و ابن جریر ، ابن منذر ، طبرانی ، و حاکم ( وی آن را صحیح دانسته) .

و ابن مردویه ، از انس نقل کرده که عبارتش چنین است که : رسول خدا (صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏) همواره وقتی برای نماز صبح بیرون می‏شد ، به در خانه فاطمه می‏گذشت و می‏گفت : نماز ای اهل بیت ، نماز ، که انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا .

مؤلف : روایات در این معانی از طرق اهل سنت ، و همچنین از طرق شیعه بسیار زیاد است ، هر کس بخواهد بدان اطلاع یابد ، باید به کتاب غایة المرام بحرانی ، و کتاب عبقات مراجعه کند ، ( و فارسی آن روایات در کتاب علی در کتب اهل سنت به قلم مترجم آمده) .

و در غایة المرام از حموینی ، و او به سند خود از یزید بن حیان ، روایت کرده که گفت : داخل شدیم بر زید بن ارقم ، او گفت : روزی رسول خدا (صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏) ما را خطاب کرد ، و فرمود : آگاه باشید که من در بین شما امت اسلام دو چیز گرانبها می‏گذارم ، و می‏روم ، یکی کتاب خدای عز و جل است ، که هر کس آن را پیروی کند هدایت می‏شود ، و هر که آن را پشت سر اندازد ، در ضلالت است ، و سپس اهل‏بیتم ، من خدا را به یاد شما می‏آورم در باره اهل‏بیتم ، و این کلمه را سه بار تکرار کرد .

ما از زید بن ارقم پرسیدیم : اهل بیت رسول خدا (صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏) چه کسانی بودند ؟ آیا همسرانش بودند ؟ گفت : نه ، اهل بیت او ، دودمان اویند ، که بعد از آن جناب صدقه خوردن بر آنان حرام است ، یعنی آل علی ، آل عباس ، آل جعفر ، و آل عقیل .

و نیز در همان کتاب از صحیح مسلم ، به سند خود از یزید بن حیان از زید بن ارقم روایت کرده که گفت : رسول خدا (صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏) فرمود : من در بین شما دو چیز گرانبها و سنگین می‏گذارم ، یکی کتاب خدا است ، که حبل الله است و هر کس آن را پیروی کند بر طریق هدایت ، و هر کس ترکش گوید بر ضلالت است ، و دومی اهل‏بیتم پرسیدیم : اهل بیت او کیست ؟ همسران اویند ؟ گفت : نه ، به خدا قسم ، همسر آدمی چند صباحی با آدمی است ، و چون طلاقش دهند به خانه پدرش بر می‏گردد ، و دو باره بیگانه می‏شود ، اهل بیت رسول خدا (صلی ‏الله‏ علیه ‏وآله‏ و سلّم‏) اهل او ، و عصبه و خویشاوندان اویند ، که بعد از او صدقه برایشان حرام است .

مؤلف : در این روایت کلمه بیت به نسب تفسیر شده ، همچنانکه عرفا هم بر این معنا اطلاق می‏شود ، می‏گویند بیوتات عرب ، یعنی خاندانها و تیره‏های عرب ، و لیکن روایات سابق که از ام سلمه و غیر او نقل شد ، با این معنا سازگار نیست ، برای اینکه در آن روایت اهل بیت تنها به علی ، فاطمه ، و حسنین (علیهم‏السلام‏) تفسیر شده .

---

خلاصه: ترجمة المیزان ج : 16ص :454

منبع: www.emamhossein.com

ابزار وبلاگایران وبمسترتولزابزار به اشتراک گذاری مطالب