نظر قرآن در مورد امنیت اجتماعى چیست؟
سوال: نظر قرآن در مورد امنیت اجتماعى چیست؟
پاسخ:
قرآن مجید نعمت امنیت را آن چنان بزرگ مى شمرد که بر هر چیز دیگر مقدم مى دارد. به همین دلیل هنگامى که ابراهیم خلیل(علیه السلام) وارد سرزمین خشک و سوزان و بى آب و علف مکه شد و خانه کعبه را بنا کرد، قرآن مى گوید اولین چیزى که از خداوند براى ساکنان آینده آن سرزمین تقاضا کرد نعمت امنیت بود: (رَبَّ اجْعَلْ هذا بَلَداً ءَامِناً وَ ارْزُقْ اَهْلَهُ مِنَ الثَّمَرتِ)؛ «پروردگارا! این سرزمین را شهر امنى قرار بده و اهل آن را، از ثمرات گوناگون روزى ده»(1).
و در جاى دیگر همین معنا را با تعبیر دیگرى از او نقل مى کند: (رَبِّ اجْعَلْ هذا الْبَلَدَ امِناً و اجنبنى و بنىَّ ان نعبد الاْصنامَ)؛ «پروردگارا این شهر (مکه) را شهر امنى قرار ده، و من و فرزندانم را از پرستش بتها دور نگاه دار»(2).
قرآن حتى ناامنى را از کُشت و کشتار بدتر مى شمرد، و مى گوید: (و الْفتنة اَشدُّ مِنَ الْقَتْلِ)؛ «فتنه از کشتار هم بدتر است»(3).
اگر چه فتنه معانى زیادى دارد (مانند شرک، شکنجه و آزار و فساد) ولى هیچ بعید نیست که مفهوم آیه فوق آن چنان گسترده باشد که همه این معانى را شامل شود. بنابراین ایجاد ناامنى و فساد در سطح جامعه چیزى بالاتر از خونریزى است؛ چرا که هم سرچشمه خون ریزى مى شود و هم مفاسد دیگر.
این نکته نیز گفتنى است که در اسلام نوعى امنیت پیش بینى شده که در هیچ قانونى از قوانین دنیا وجود ندارد و آن امنیت حیثیت و آبروى افراد، حتى در محیط افکار دیگران است.
به تعبیر گویاتر، اسلام اجازه نمى دهد که هیچ مسلمانى نسبت به دیگران سوء ظنّ و بدگمانى داشته باشد و در محیط فکر خود حیثیت و آبروى دیگران را مخدوش سازد، در همین زمینه در آیه 12 سوره حجرات مى خوانیم: (یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا کَثِیراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلاَ تَجَسَّسُوا)؛ «اى کسانى که ایمان آورده اید! از بسیارى از گمان ها بپرهیزید، چرا که بعضى از گمان ها گناه است؛ و (هرگز در کار دیگران) تجسّس نکنید».
اسلام مى خواهد در جامعه اسلامى امنیت کامل حکم فرما باشد؛ نه تنها مردم نسبت به یکدیگر تهاجم نکنند؛ بلکه از نظر زبان و از آن بالاتر از نظر اندیشه و فکر یکدیگر نیز در امان باشند و هر کسى احساس کند دیگرى در منطقه افکار خود، تیرهاى تهمت را به سوى او نشانه گیرى نمى کند و این امنیتى است در بالاترین سطح، که جز در یک جامعه مۆمن و داراى قوانین اسلامى امکان پذیر نیست.
اسلام تا آن حد به امنیت داخلى جوامع اسلامى اهمیت داده است که توسل به زور و نیروى نظامى را در اختلاف و کشمکش هاى داخلى، در صورتى که شیوه هاى مسالمت آمیز اثر بخش واقع نشود تجویز کرده در همان سوره حجرات که به یک معنا سوره امنیت است در آیه 9 مى خوانیم: (وَإِنْ طَائِفَتَانِ مِنَ الْمُۆْمِنِینَ اقْتَتَلُوا فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُمَا فَإِنْ بَغَتْ إِحْدَاهُمَا عَلَى الاُْخْرَى فَقَاتِلُوا الَّتِى تَبْغِى حَتَّى تَفِىءَ إِلَى أَمْرِ اللهِ فَإِنْ فَاءَتْ فَأَصْلِحُوا بَیْنَهُمَا بِالْعَدْلِ وَأَقْسِطُوا إِنَّ اللهَ یُحِبُّ الْمُقْسِطِینَ)؛ «پس بین دو برادر خود صلح و آشتى برقرار سازید و تقواى الهى پیشه کنید، تا مشمول رحمت او شوید»(4).
در تعبیرات این آیه درست دقّت کنید؛ بند بند آن از برنامه ریزى دقیق براى پایان دادن به هرگونه نا امنى اجتماعى، با استفاده از بهترین روش هاى مسالمت آمیز و سرانجام توسّل به زور ـ اگر روش هاى دیگر مفید واقع نشود ـ حکایت دارد.
بدیهى است مخاطب در این آیه، مجموعه جامعه اسلامى و یا به تعبیر دیگر حکومت اسلامى است.(5)
-------
پی نوشت ها:
(1). سوره بقره، آیه 126.
(2). سوره ابراهیم، آیه 35.
(3). سوره بقره، آیه 191.
(4). سوره حجرات، آیه 9.
(5). پیام قرآن جلد 8، ص 261.
منبع: سایت رهروان ولایت
